TWORZENIE ZWIÄZKĂW KOMPLEKSOWYCH

Tworzenie zwiÄ zkĂłw kompleskowych
Ten rodzaj niezgodnoĆci zakwalifikowany jest jako niezgodnoĆÄ chemiczna. WystÄpuje gĆĂłwnie w roztworach, mieszankach, kroplach do oczu.
PrzypominajÄ c, zwiÄ zek kompleksowy jest to zwiÄ zek skĆadajÄ cy siÄ z atomu lub jonu centralnego oraz otaczajÄ cych go ligandĂłw. Atom lub jon centralny zwiÄ zany jest z ligandami wiÄ zaniami koordynacyjnymi. Inne stosowane nazwy to: zwiÄ zek koordynacyjny, zwiÄ zek zespolony.
W recepturze zwiÄ zki kompleksowe mogÄ tworzyÄ siÄ pomiÄdzy substancjami pomocniczymi uĆŒytymi do wykonania leku a substancjami leczniczymi. Do najczÄstszych przypadkĂłw zaliczamy:
a) tworzenie siÄ kompleksĂłw pomiÄdzy garbnikami a alkaloidami, biaĆkiem czy ĆŒelatynÄ ,
b) w kroplach do oczu o zwiÄkszonej lepkoĆci zastosowanie metylocelulozy bÄ dĆș soli sodowej karboksymetylocelulozy moĆŒe spowodowaÄ wystÄ pienie niezgodnoĆci ze Ćrodkami konserwujÄ cymi dodawanymi do kropli (przykĆadem jest kompleks soli karboksymetylocelulozy z boranem fenylortÄciowym lub bromkiem benzyloalkoniowym).
PrzykĆady recept i stosowane rozwiÄ zania
Rp. | |
Chinini hydrochloridi | 0,05 |
Tannini | 0,1 |
Aq.            | ad 25,0 |
M.D.S. guttae 3 x dziennie po 20 kropl |
Lek zawiera osad chininy zwiÄ zanej z garbnikami (tanina). Substancje naleĆŒy oddzieliÄ od siebie.
Rp. | |
Strychnini nitratis | 0,01 |
Natrii phosphatis | 1,0 |
Gallae trae | 2,0 |
Aq.              | ad 50,0 |
M.f.mixt. | |
D.S. 3 x dziennie po 30 kropli |
Recepta zawiera przykĆad zĆoĆŒonej niezgodnoĆci, gdzie po pierwsze w odczynie alkalicznym wytrÄ ca siÄ zasada strychniny a po drugie alkaloid tworzy kompleksowe poĆÄ czenie z garbnikami obecnymi w nalewce dÄbiankowej. W celu poprawy niezgodnoĆci naleĆŒy oddzieliÄ nalewkÄ o uĆŒytych skĆadnikĂłw a roztwĂłr zakwasiÄ 2-3 kroplami kwasu fosforowego.
OgĂłlne postÄpowanie podczas poprawy niezgodnoĆci
- Zawsze po stwierdzeniu niezgodnoĆci recepturowej farmaceuta zobligowany jest do zastosowania takiego rozwiÄ zania, ktĂłre pozwoli na zachowanie zamierzonego efektu terapeutycznego.
- JeĆli recepta wymaga niewielkich zmian nie wpĆywajÄ cych istotnie na skĆad leku ( zmiana rozpuszczalnika do 5% masy leku, wydanie z obojÄtnym osadem, etykietÄ zmieszaÄ przed uĆŒyciem), to poprawy recepty moĆŒna dokonaÄ bez porozumienia z lekarzem. W innym przypadku naleĆŒy skonsultowaÄ zmiany z lekarzem.
- Kluczowym aspektem podczas wykonywania leku recepturowego jest zachowanie specjalnych technik sporzÄ dzania np. kolejnoĆci dodawania skĆadnikĂłw.
- JeĆli moĆŒliwa jest zamiana skĆadnikĂłw, substancji pomocniczych lub ĆrodkĂłw konserwujÄ cych na takie, ktĂłre nie powodujÄ niezgodnoĆci zaleca siÄ wykonanie wyĆŒej opisanej zamiany.
- JeĆli poprawÄ recepty moĆŒna uzyskaÄ przez rozdzielenie skĆadnikĂłw, dopuszczalna jest po konsultacji z lekarzem taka modyfikacja leku.
Bibliografia
- Jachowicz R., Receptura apteczna, 2015, PZWL, Warszawa.
- KrĂłwczyĆski L., Äwiczenia z receptury, 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu JagielloĆskiego, KrakĂłw.
- http://www.aptekarzpolski.pl/2016/01/trudnosci-i-niezgodnosci-recepturowe/(dostÄp 13.10.2019).