TWORZENIE ZWIĄZKÓW KOMPLEKSOWYCH

Związek kompleksowy to związek skƂadający się z atomu lub jonu centralnego oraz otaczających go ligandów. Atom lub jon centralny związany jest z ligandami wiązaniami koordynacyjnymi. Inne stosowane nazwy to: związek koordynacyjny, związek zespolony.
Tworzenie związków kompleskowych

Ten rodzaj niezgodnoƛci zakwalifikowany jest jako niezgodnoƛć chemiczna. Występuje gƂównie w roztworach, mieszankach, kroplach do oczu.

Przypominając, związek kompleksowy jest to związek skƂadający się z atomu lub jonu centralnego oraz otaczających go ligandów. Atom lub jon centralny związany jest z ligandami wiązaniami koordynacyjnymi. Inne stosowane nazwy to: związek koordynacyjny, związek zespolony.

W recepturze związki kompleksowe mogą tworzyć się pomiędzy substancjami pomocniczymi uĆŒytymi do wykonania leku a substancjami leczniczymi. Do najczęstszych przypadkĂłw zaliczamy:

a) tworzenie się kompleksĂłw pomiędzy garbnikami a alkaloidami, biaƂkiem czy ĆŒelatyną,

b) w kroplach do oczu o zwiększonej lepkoƛci zastosowanie metylocelulozy bądĆș soli sodowej karboksymetylocelulozy moĆŒe spowodować wystąpienie niezgodnoƛci ze ƛrodkami konserwującymi dodawanymi do kropli (przykƂadem jest kompleks soli karboksymetylocelulozy z boranem fenylortęciowym lub bromkiem benzyloalkoniowym).

PrzykƂady recept i stosowane rozwiązania
Rp.
Chinini hydrochloridi0,05
Tannini0,1
Aq.                      ad 25,0
M.D.S. guttae 3 x dziennie po 20 kropl

Lek zawiera osad chininy związanej z garbnikami (tanina). Substancje naleĆŒy oddzielić od siebie.

Rp.
Strychnini nitratis0,01
Natrii phosphatis1,0
Gallae trae2,0
Aq.                           ad 50,0
M.f.mixt.
D.S. 3 x dziennie po 30 kropli

Recepta zawiera przykƂad zƂoĆŒonej niezgodnoƛci, gdzie po pierwsze w odczynie alkalicznym wytrąca się zasada strychniny a po drugie alkaloid tworzy kompleksowe poƂączenie z garbnikami obecnymi w nalewce dębiankowej. W celu poprawy niezgodnoƛci naleĆŒy oddzielić nalewkę o uĆŒytych skƂadnikĂłw a roztwĂłr zakwasić 2-3 kroplami kwasu fosforowego.

Ogólne postępowanie podczas poprawy niezgodnoƛci
  1. Zawsze po stwierdzeniu niezgodnoƛci recepturowej farmaceuta zobligowany jest do zastosowania takiego rozwiązania, które pozwoli na zachowanie zamierzonego efektu terapeutycznego.
  2. Jeƛli recepta wymaga niewielkich zmian nie wpƂywających istotnie na skƂad leku ( zmiana rozpuszczalnika do 5% masy leku, wydanie z obojętnym osadem, etykietą zmieszać przed uĆŒyciem), to poprawy recepty moĆŒna dokonać bez porozumienia z lekarzem. W innym przypadku naleĆŒy skonsultować zmiany z lekarzem.
  3. Kluczowym aspektem podczas wykonywania leku recepturowego jest zachowanie specjalnych technik sporządzania np. kolejnoƛci dodawania skƂadników.
  4. Jeƛli moĆŒliwa jest zamiana skƂadnikĂłw, substancji pomocniczych lub ƛrodkĂłw konserwujących na takie, ktĂłre nie powodują niezgodnoƛci zaleca się wykonanie wyĆŒej opisanej zamiany.
  5. Jeƛli poprawę recepty moĆŒna uzyskać przez rozdzielenie skƂadnikĂłw, dopuszczalna jest po konsultacji z lekarzem taka modyfikacja leku.
Bibliografia
  1. Jachowicz R., Receptura apteczna, 2015, PZWL, Warszawa.
  2. KrówczyƄski L., Ćwiczenia z receptury, 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu JagielloƄskiego, Kraków.
  3. http://www.aptekarzpolski.pl/2016/01/trudnosci-i-niezgodnosci-recepturowe/(dostęp 13.10.2019).