REKACJA PODWĂJNEJ WYMIANY

Reakcja podwĂłjnej wymiany - wystÄpowanie
NajczÄĆciej wystÄpuje w przypadku w obecnoĆci soli wapnia (benzoesany, fosforany, mleczany, salicylany, siarczany, wÄglany. Z roztworĂłw chlorku i siarczanu cynku wytrÄ ca siÄ wodorotlenek w obecnoĆci substancji reagujÄ cych alkalicznie, garbnikĂłw oraz ichtiolu. Zjawisko zauwaĆŒalne jest takĆŒe w przypadku soli magnezu i srebra. Kolejnym przykĆadem reakcji podwĂłjnej wymiany  jest obecnoĆÄ bromkĂłw o stÄĆŒeniu rĂłwnym bÄ dĆș wyĆŒszym niĆŒ 5%. W takiej sytuacji  wytrÄ cajÄ siÄ osady w obecnoĆci soli alkaloidĂłw (chinini sulfas, codeini phosphas, morphini hydrochloridum, papaverini hydrochloridum).
OgĂłlne zasady przeciwdziaĆania reakcji
Po pierwsze â zamiana jednego ze skĆadnikĂłw na sĂłl, ktĂłra nie spowoduje powstanie osadu. W przypadku, gdy osad jest maĆy a przede wszystkim nie zawiera skĆadnikĂłw silnie dziaĆajÄ cych to moĆŒna wydaÄ taki lek, zaopatrujÄ c go w etykietÄ zmieszaÄ przed uĆŒyciem. Kolejnym sposobem jest zwiÄkszenie rozpuszczalnika, aby powstaĆa sĂłl nie ulegĆa wytrÄ ceniu. JeĆŒeli kaĆŒda z przedstawionych propozycji nie pozwala na peĆnÄ eliminacjÄ niezgodnoĆci naleĆŒy Ćrodek powodujÄ cy niezgodnoĆÄ podaÄ osobno. OczywiĆcie fakt ten naleĆŒy odnotowaÄ na sygnaturze leku.
PrzykĆady recept oraz objaĆnienie wykonania
Rp. | |
Calcii chloridi | 5,0 |
Natrii salicylatis | 3,0 |
Aquae | 50,0 |
M.f.sol. | |
D.S. 3xdz. ĆyĆŒeczkÄ |
Po poĆÄ czeniu roztworĂłw powstanie salicylan wapnia. NaleĆŒy rozdzieliÄ skĆadniki przygotowujÄ c dwa roztwory o przepisanym stÄĆŒeniu.
Rp. | |
Natrii phosphatis | |
Calcii bromidi        | aa 2,0 |
Aquae               | ad 100,0 |
M.f.sol. |
Po poĆÄ czeniu skĆadnikĂłw wytrÄ ci siÄ fosforan wapnia. Lek moĆŒna wydaÄ z osadem lub zamieniÄ bromek wapnia na bromek sodu.
Rp. | |
 Sol. Rivanoli 1% | |
Aq. Calcis | aa 100,0 |
Mleczan etoksydwuaminoakrydyny (rywanol), reaguje z wodorotlenkiem wapnia obecnym w wodzie wapiennej. Tworzy siÄ mleczan wapnia, ktĂłry w tym stÄĆŒeniu jest rozpuszczalny w wodzie ale wytrÄ ca siÄ etoksydwuaminoakrydyna. NaleĆŒy rozdzieliÄ przepisane skĆadniki.
Rp. | |
Calcii chloridi | 8,0 |
Diuretini | 5,0 |
Aquae | 100,0 |
Salicylan sodu obecny w diuretynie reaguje z jonami wapniowymi. W wyniku reakcji powstanie salicylan wapnia co spowoduje wytrÄ cenie siÄ diuretyny. Zaleca siÄ rozdzieliÄ oba skĆadniki.
Rp. | |
Papawerini hydrochloridi | 0,4 |
Kalii iodidi | 5,0 |
Neospasmini | 20,0 |
Aq. | ad 100,0 |
M.f.sol. | |
D.S. 3x dziennie ĆyĆŒkÄ |
W wyniku reakcji w roztworze wytrÄ ci siÄ jodowodorek papaweryny. NaleĆŒy rozdzieliÄ reagujÄ ce skĆadniki na dwa oddzielne roztwory, zachowujÄ c przepisane stÄĆŒenie.
Rp. | |
Calii chloridi | 20,0 |
Coffeini et Natrii benzoatis | 1,0 |
Codeine phosphatis | 0,3 |
Ephedrine hydrochloridi | 0,4 |
Thymi Sir. | 100,0 |
Aquae | ad 200,0 |
M.f. Mixturae | |
D.S. 3 x dziennie ĆyĆŒkÄ |
Po wykonaniu mikstury wytrÄ ci siÄ fosforan wapnia. Jednak lek moĆŒna wydaÄ z osadem, doĆÄ czajÄ c etykietÄ âzmieszaÄ przed uĆŒyciemâ.
Rp. | |
Adonis herbae inf. | 5,0/150,0 |
Codeini phosphatis | 0,25 |
Valerianae tinct. | |
Convallariae tinct.    | aa 25,0 |
Papawerini hydrochlorodi | 0,25 |
Salis Erlenmayeri | 10,0 |
M.f.Mixt. |
 SĂłl Erlenmayera moĆŒe reagowaÄ z papawerynÄ i kodeinÄ , w wyniku czego powstaje osad. W powyĆŒszej recepcie stÄĆŒenie kodeiny jest zbyt maĆe (>0,5%) ĆŒeby powstaĆ osad, jednak wytrÄ ci siÄ fosforan papaweryny. W celu poprawy recepty naleĆŒy wydaÄ oddzielnie papawerynÄ w postaci proszkĂłw.
Rp. | |
Codeini phosphatis | 0,5 |
Natrii bromidi | 10,0 |
Aq. | ad 100,0 |
M.f.mixt. |
Po wykonaniu powyĆŒszej recepty wytrÄ ci siÄ bromowodorek kodeiny. SkĆadniki naleĆŒy rozdzieliÄ i wydaÄ dwa roztwory o przepisanym stÄĆŒeniu substancji czynnych.
Bibliografia
- Jachowicz R., Receptura apteczna, 2015, PZWL, Warszawa.
- KrĂłwczyĆski L., Äwiczenia z receptury, 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu JagielloĆskiego, KrakĂłw.
- http://www.aptekarzpolski.pl/2016/01/trudnosci-i-niezgodnosci-recepturowe/(dostÄp 28.09.2019).