Niezgodnością recepturową, nazywamy każde niezamierzone działanie, które prowadzi do powstania niekorzystnych zmian w postaci leku. Opisywane zmiany mogą dotyczyć m.in. własności, wyglądu leku czy jego właściwości farmakologicznych [1].

Warto przypomnieć, że po odkryciu nieprawidłowości, farmaceuta zobligowany jest do poprawienia składu recepty, tak by przygotowana przez niego postać leku mogła być bezpiecznie stosowana przez pacjenta. Farmaceuta może samodzielnie dokonać poprawy recepty, tylko w sytuacjach gdy przepisana recepta wymaga drobnych zmian nie wpływających istotnie na skład leku (np. wydanie z osadem obojętnym, czy zmiana ilości rozpuszczalnika nie przekraczająca 5% całkowitej masy leku). W innych przypadkach konieczna jest wcześniejsza konsultacja z lekarzem wystawiającym[2].

Adsorpcja jest zjawiskiem prowadzącym do lokalnej kumulacji cząsteczek na granicy bądź powierzchni faz. Zjawisko możliwe jest dzięki obecności oddziaływań Van der Waalsa, które utrzymują substancje chemiczną na powierzchni adsorbentu. Następstwem tego procesu jest tworzenie się lokalnych zmian stężenia leku. Z perspektywy farmakologicznej może to prowadzić do zmniejszenia bądź zniesienia efektu terapeutycznego danej substancji  chemicznej.

W odniesieniu do receptury aptecznej, substancjami które często dają tego typu niezgodność są m.in. połączenia:

– alkaloidów i węgla leczniczego 

– soli metali ciężkich i polietylenoglikolów[2], [3].

Jak już zostało wcześniej wspomniane, odkrycie w składzie recepty niezgodności obliguje farmaceutę do jej poprawy, tak by wydany lek zachował swoje działanie terapeutyczne i był bezpieczny dla pacjenta.

Najczęściej aby poprawić nieprawidłowość recepty związaną z obecnością substancji, które mogą powodować zjawisko adsorpcji stosuje się metodę rozdzielania składników. W tym przypadku najlepiej wydzielić związek będący adsorbentem. Ponadto, przygotowane proszki zaleca się przyjmować w odstępie czasowym [3].

 Substancją odpowiedzialną za wystąpienie niezgodności, w przypadku tej recepty jest aminofilina. W skutek długotrwałego przechowywania mikstury będzie dochodziło do adsorpcji CO₂, co z kolei może doprowadzić do zmiany właściwości fizycznych wspomnianej substancji. Z racji tego, że eufilina ma silnie zasadowy charakter, przy sporządzaniu tego roztworu należy oddzielić ją od soli alkaloidów i jodku potasu pozostałymi składnikami recepty.

W przypadku recepty o takim składzie, przepisane substancje należy rozdzielić i wydać: węgiel leczniczy w postaci tabletek lub granulatu, natomiast chlorowodorek papaweryny w postaci rozcierki z odpowiednią ilością laktozy rozdzielonej do kapsułek skrobiowych w równych proporcjach[1], [3].

1. K. H. Bodek, Przewodnik po recepturze aptecznej: dla studentów Wydziału Farmaceutycznego : praca zbiorowa. Łódź: Biuro Promocji Wydawnictw Uniwersytetu Medycznego, 2009.
2. ‘LEKsykon – Czym są niezgodności recepturowe?’ [Online]. Available: http://www.leksykon.com.pl/czym-sa-niezgodnosci-recepturowe-75-artykul.html#. [Accessed: 26-Nov-2019].
3. R. A. Polskiego, ‘Trudności i niezgodności recepturowe. – Aptekarz Polski’.