ADSORPCJA

Adsorpcja jest zjawiskiem prowadzącym do lokalnej kumulacji cząsteczek na granicy bądĆș powierzchni faz. Zjawisko moĆŒliwe jest dzięki obecnoƛci oddziaƂywaƄ Van der Waalsa, ktĂłre utrzymują substancje chemiczną na powierzchni adsorbentu. Następstwem tego procesu jest tworzenie się lokalnych zmian stÄ™ĆŒenia leku. Z perspektywy farmakologicznej moĆŒe to prowadzić do zmniejszenia bądĆș zniesienia efektu terapeutycznego danej substancji  chemicznej.
Szybka powtórka – czym jest niezgodnoƛć recepturowa?

Niezgodnoƛcią recepturową, nazywamy kaĆŒde niezamierzone dziaƂanie, ktĂłre prowadzi do powstania niekorzystnych zmian w postaci leku. Opisywane zmiany mogą dotyczyć m.in. wƂasnoƛci, wyglądu leku czy jego wƂaƛciwoƛci farmakologicznych [1].

Warto przypomnieć, ĆŒe po odkryciu nieprawidƂowoƛci, farmaceuta zobligowany jest do poprawienia skƂadu recepty, tak by przygotowana przez niego postać leku mogƂa być bezpiecznie stosowana przez pacjenta. Farmaceuta moĆŒe samodzielnie dokonać poprawy recepty, tylko w sytuacjach gdy przepisana recepta wymaga drobnych zmian nie wpƂywających istotnie na skƂad leku (np. wydanie z osadem obojętnym, czy zmiana iloƛci rozpuszczalnika nie przekraczająca 5% caƂkowitej masy leku). W innych przypadkach konieczna jest wczeƛniejsza konsultacja z lekarzem wystawiającym[2].

Na czym polega zjawisko adsorpcji?

Adsorpcja jest zjawiskiem prowadzącym do lokalnej kumulacji cząsteczek na granicy bądĆș powierzchni faz. Zjawisko moĆŒliwe jest dzięki obecnoƛci oddziaƂywaƄ Van der Waalsa, ktĂłre utrzymują substancje chemiczną na powierzchni adsorbentu. Następstwem tego procesu jest tworzenie się lokalnych zmian stÄ™ĆŒenia leku. Z perspektywy farmakologicznej moĆŒe to prowadzić do zmniejszenia bądĆș zniesienia efektu terapeutycznego danej substancji  chemicznej.

W odniesieniu do receptury aptecznej, substancjami które często dają tego typu niezgodnoƛć są m.in. poƂączenia:

– alkaloidĂłw i węgla leczniczego 

– soli metali ciÄ™ĆŒkich i polietylenoglikolĂłw[2], [3].

Jak poprawić receptę, w której skƂadniki wchodzą ze sobą w interakcje?

Jak juĆŒ zostaƂo wczeƛniej wspomniane, odkrycie w skƂadzie recepty niezgodnoƛci obliguje farmaceutę do jej poprawy, tak by wydany lek zachowaƂ swoje dziaƂanie terapeutyczne i byƂ bezpieczny dla pacjenta.

Najczęƛciej aby poprawić nieprawidƂowoƛć recepty związaną z obecnoƛcią substancji, które mogą powodować zjawisko adsorpcji stosuje się metodę rozdzielania skƂadników. W tym przypadku najlepiej wydzielić związek będący adsorbentem. Ponadto, przygotowane proszki zaleca się przyjmować w odstępie czasowym [3].

PrzykƂady recept z niezgodnoƛciami
Rp.
Kalii iodidi4,0/100
Ephetonini hydrochroridi0,12
Aminophyllini1,6
Natrii benzoatis4,0
Phenobarbitali natrici0,3
Sulfoguaiacoli sir.100,0
M.f.mixt. 

 Substancją odpowiedzialną za wystąpienie niezgodnoƛci, w przypadku tej recepty jest aminofilina. W skutek dƂugotrwaƂego przechowywania mikstury będzie dochodziƂo do adsorpcji CO2, co z kolei moĆŒe doprowadzić do zmiany wƂaƛciwoƛci fizycznych wspomnianej substancji. Z racji tego, ĆŒe eufilina ma silnie zasadowy charakter, przy sporządzaniu tego roztworu naleĆŒy oddzielić ją od soli alkaloidĂłw i jodku potasu pozostaƂymi skƂadnikami recepty.

Rp.
Papaverini hydrochloridi0,02
Carbonis medicinalis0,5
M.f.pulv.
D.t.d. No X

W przypadku recepty o takim skƂadzie, przepisane substancje naleĆŒy rozdzielić i wydać: węgiel leczniczy w postaci tabletek lub granulatu, natomiast chlorowodorek papaweryny w postaci rozcierki z odpowiednią iloƛcią laktozy rozdzielonej do kapsuƂek skrobiowych w rĂłwnych proporcjach[1], [3].

Piƛmiennictwo
  1. K. H. Bodek, Przewodnik po recepturze aptecznej: dla studentĂłw WydziaƂu Farmaceutycznego : praca zbiorowa. ƁódĆș: Biuro Promocji Wydawnictw Uniwersytetu Medycznego, 2009.
  2. ‘LEKsykon – Czym są niezgodnoƛci recepturowe?’ [Online]. Available: http://www.leksykon.com.pl/czym-sa-niezgodnosci-recepturowe-75-artykul.html#. [Accessed: 26-Nov-2019].
  3. R. A. Polskiego, ‘Trudnoƛci i niezgodnoƛci recepturowe. – Aptekarz Polski’.